Kemikler (Os) Hakkında Genel Bilgi

KEMİKLER HAKKINDA GENEL BİLGİ

Os (latince) : kemik
Osteon (Gr) : kemik
Logos (Gr) : bilim
Osteoloji : kemik bilimi
Os femoris : femur (kaval) kemiği

Destek ve hareket sistemi:
Systema sceletale (Lokomotor Sistem) üç bölümü var;
a) Kemikler (Systema Osteologia)
b) Eklemler (Systema articulare)
c) Kaslar (Systema musculare)

GENEL BİLGİ

Kemik ve iskelet sisteminin görevleri
-vucuda destek fonksiyonu
-vucudun şeklini oluşturur
-yetişkin erkek 270 kg taşıyabilir, bu antremanla artırılabilir
-vucudun hereketinde yardımcı olur
-kaslara desteklik yapar kasların tutunduğu yerlerdir (origo-insertio)
-hareket esnasında kasların rolü aktif, kemik ve eklemlerin ise pasiftir.
-çevrelediği yapıları koruma görevi vardır (göğüs kafesi, beyin ..)
-hemopoetik sistemde kan yapıcı ve koruyucu görevi vardır (kemik iliği : myeloid doku)
-solunumda rol oynar
-pnömotik kemikler kafatası ağırlığını azaltır
-kemikler içindeki veya aralarındaki sinusler sesin şekli ve tonu üzerinde etkili
-mineral deposudur, kalsiyum tuzlarının %97 si kemiklerde depolanır.
-vucudun sert iskeletini oluşturur.
Yenidoğanda 270 adet kemik vardır
14 yaşında 256 adet kemik vardır
Erişkinde 206 adet kemik vardır
25-30 yaşlarında 70 kg lık bir bireyde toplam 5-6 kg kemik vardır

KEMİĞİN SINIFLANDIRILMASI

A-Bölgesel sınıflama
B-Şekline göre snıflama
A-Bölgesel sınıflama

1-Aksiyal iskelet -kafatası -Nörocranium
(sceleton axiale) -Splanchnocranium
-kulak kemikçikleri
-hyoit kemik
-vertebralar
-costalar
-sternum

2-appendiküler iskelet -üst extremite -omuz kavşağı kemikleri

(sceleton appendiculare) -kol kemikleri
-ön kol kemikleri
-el kemikleri
-alt extremite -kalça kemikleri
-uyluk kemikleri
-bacak kemikleri
-ayak kemikleri

Ayrıca; iskeleti 5 kısma ayıranlarda vardır;

1-caput (baş)
2-columna vertebralis (omurga)
3-thorax (göğüs kafesi)
4-ossa membri superior (üst taraf)
5-ossa membri inferior (alt taraf)

B-Şekline göre sınıflama;

1. Uzun kemikler (os longum)
2. Kısa kemikler (os breve)
3. Yassı kemikler (os planum)
4. Düzensiz kemikler (os irreguler)
5. Sesamoid (susamsı) kemikler (os sesomoidea)
6. Pnömotik (havalı) kemikler (os pneumoticum)
7. aksesuar kemikler

1-Uzun kemiklerin genel özellikleri

üç bölgesi vardır
1-gövdesi  diaphsis
2-ucu  epiphsis
3-gövde ile uc arasında  metaphsis vardır
Metaphsis bölgesinde  cartilago epiphsiales (hyalin kıkırdak) bulunur
Burada -büyüme zonu,
-büyüme kıkırdağı,
-büyüme cizgisi
-linea epiphsiales bulunur
Diaphsis substantia compactada mg

2-Kısa kemikler:
El ve ayak bileği kemikleridir
Vertebraların kısa çıkıntılı yerleri
Kemik iliği içerir
Eklem yüzü dışında periostla kaolıdır
Esas spongios kemik kısmı bulunur
Etrafında kompact kemik mg

3-Yassı kemikler:
 omuz
 Pelvis
 Sternum
 Kafatası tavanı kemikleridir
Üzerindeki bölümler
 lamina interna  kompakt tabaka
 Lamina eksterna  kompakt tabaka
 Diploe aralığı  spongios tabaka (ven kanalcıkları içerir, vena diploica lar bulunur)
Lacrimal kemikte diploe aralığı yoktur

4-Düzensiz kemikler (os irreguler)

Kafatası kemiklerinin bazılarıdır
Genel olarak omurga kemikleri düzensiz dir
5-Sesamoid (susamsı) kemikler (os sesomoidea)
Elde başparmakta ve ayakta Kasların aralarına yerleşmişlerdir
-m. quadriseps femoris içerisinde patella
-m. fleksör pollisis brevis
-m. fleksör hallusus brevis

6-Pnömotik (havalı) kemikler

Kafatasının ağırlığının azaltılamsında, sesin rezonansında görtevleri vardır
Kafatası kemiklerinde bulunur, bunlar
-etmoidale
-sifenoidale
-maxilla
-frontale
-temporaledir

7-İlave yardımcı kemikler (aksesuar kemikler)

Her zaman görülmezler
Os trigonum kranyumda görülür
Kırıklarla karışabilir
Os vesalinum
Os tibiale eksternum
Özellikle alt ekstremitede kaynaşmayan kemikler

KEMİKLERİN YAPISI
Kemiğin fizik özellikleri:
İskelette kemikte üç kısım bulunur
1-pars ossea
2-pars kartilaginea
3-periosteum

Makroskopik olarak kemik iki kısımdan oluşur

1-substantia compacta

-dıştadır, kirli beyaz sert dokudur
-ince havers kanalcıkları vardır
-havers kanalları sadece compact dokuda vardır.
-havers kanallarında kılcal damarlar ve kapillerler bulunur
-walkman kanalarıda hawersler arasında bağlantı kurar.
-hawers kanalları sadece kompact dokuda vardır.
-hücreler sert matrixteki lacunalarda yer alır
-yassı kemiklerde substantia compacta ya lamina denir (lamina interna ve extrena)
-iki lamina arasındaki diploe aralığıda substantia spongiosa ya denk gelir

2-substantia spongiosa:
-içini dolduran süngerimsi dokudur
-trabeculalar var, trabeculalar arasında cavitas (cavum) medullaris var
-Cavum medullare diafis içindeki substantia spongiosada bulunur
-Substantia spongiosa kemiğin diğer bölümlerine göre epiphsisde daha fazladır
-Epiphsisde substantia compacta eklem nedeniyle incedir.
-cavitas içerisindede kemik iliği (medulla osseum) bulunur
-medulla osseum -yeni doğanda  medulla osseum rubra (kırmızı kemik iliği)
-Yaşlıda  medulla osseum flava (sarı kemik iliği)
-7 yaşında itibaren m.o. flava oluşmaya başlar

Periosteum:
Kemiklerin dış yüzünü (eklem yüzü hariç) kaplar
Sedef renginde bağ dokusundan yapılmıştır.
İki tabakadan meydana gelir

1. stratum fibrosum Dıştadır,
-eklem kapsülündeki fibröz tabaka ile devam eder.

2. stratum osteojenicum (combium) içtedir,
-damar ve sinirce zengindir.
-kemiğin beslenmesinde ve büyümesinde görev alır
-kemik kırılınca osteojenik tabaka kemik yapımına yardımcı olur
-kas ve tendonların kemiğe tutunmasını sağlar
-tendonun kollagen lifleriyelpaze gibi periost içine dağılır
-bazı lifler kemik duvarınıda deler (sharpey lifleri)

Kemiğin kimyasal yapısı iki kısımdan mg;

1-organik kısım:
%30-40 lık kısmını oluşturur (1/3)
Fibröz doku ve hücreler kemiğe yumuşaklık verir
Mukopolisakkarit yapısında şekilsiz amorf madde içerisine gömülü kollagen liflerden mg

2-İnorganik kısım (2/3)
%60-70 lık kısmını oluşturur (2/3)
Kemiğe sertlik verir
Radyoopaktır X ışınlarını geçirmez.
İnorganik kemik tuzlarıdır
-Kalsiyum fosfat (%85)
-Kalsiyum karbonat (%10)
-Magnezyum fosfat (%1,5)
-kalsiyum florid (azca)
-kalsiyum klorit (azca)
-alkali tuzlar (azca)

Decalsifikasyon : asit içerisine atılan kemiğin tuzları çıkar, ve kemik eğilip büğülebilir, sertliği kaybolur
Decompozisyon : toprağa gömülen kemik bakteriyel faaliyek ile organik kısmı kaybolur, sertliği bozulmaz, bu
işi kemiği yakarakta yapabiliriz.

KEMİK DOKUSUNUN TEŞEKKÜLÜ VE GELİŞİMİ:
Kemikler Menşeini embriyonal bağ dokusundan alır
Kemik dokuda 4 tip hücre vardır;

1. Osteoblastlar
2. Osteoklastlar
3. Ostesitler (osteoid)
4. Kemik örtü hücreleri

Mesenşimden menşe alan hücrelere osteoblast adı verilir
Osteoblastlarda osteoidi meydana getirir
Osteoid içindede kollagen lifler mg
Lifler arasında iorganik madde toplanır
-Hücreler
-Lifler
-Matrix (extracelüler materyal-üzerinde kalsifikasyon olur, kalsiyum tuzları çöker).
4 yaşından sonra kollagen liflerin yerini lameller ve osteon alır

Kemikler kemiklerşme bölgeleri bakımdan üç bölgede incelenir;
1. Epiphsis -kemiğin uç kısımlarıdır)
2. Diaphsis -kemiğin orta kısmıdır
3. Metaphsis -kemiğin uç ile orta kısmı arasında kalan bölgedir

Kemikleşme türleri ikiye ayrılır;
A-Yapısal kemikleşme türleri
B-Bölgesel kemikleşme türleri

A-Yapısal olarak Kemikleşme iki türlü olur;
-intra membranöz kemikleşme
-intrakartialginöz kemikleşme
1-intra membranöz (Desmal) kemikleşme
-bağ dokusu kaynaklı kemikler
-Desmal kemikleşme de denir
-bağ dokusundan direk kemik yapı teşekkül eder
-yassı kemikler bu şekilde kemikleşir
Clavicula
Yüz kemikleri
Kafa kemikleri

2-intra kartilaginöz (Kondral) kemikleşme
-kıkırdak dokusu (hyalin kıkırdak) kaynaklı kemikler
-hyalin kıkırdaktan çokça, mesenşim dokusundan azca mg
-yassı kemikler dışındaki kemiklerde görülür
-kondral kemikleşme de denir
-bağ dokusu  kıkırdak dokuya  kemik dokusuna döner
-iki türlü teşekkül eder
a-enkondral kemikleşme  kısa kemikler için içten dışa doğru kemikleşme teşekkül eder
b-perikondral kemikleşme  uzun kemikler için dıştan içe doğru kemikleşme teşekkül eder
diaphsis de cavum medullare mg
cavum medullare içerisindede
-gençte medulla osseum rubra,
-yaşlıdada medulla osseum flava dolar,
Medulla osseum rubra, kırmızı kemik iliği kan yapımında rol alır
medulla osseum flava 7 yaşından sonra yaşla birlikte mg,
medulla osseum flava gerektiğinde kırmızı kemik iliği olma olasılığı vardır.

Kemik iliği bulunan yerler;

 Kafatasında diploe bölfgesinde
 Columna vertebraliste
 Göğüs kafesinde
 Omuz sentür kemiklerinde (clavicula, scapula)
 Pelvis kemeri kemiklerinde
 Humerus ve femur un baş bölümlerinde

Kırmızı kemik iliği sternal ponksiyonla incelenir (enjektörle incisura jugularis e girilerek alınır)
Kısa kemiklerde bir miktar perikondral kemikleşme olur
Uzun kemiklerde epifisde ayrı ayrı kemikleşme odakları mg
Epifiz ile diafiz arasında kemikleşmemiş darca kıkrdak doku kalır
Kıkırdak doku kemikleşene kadar kemikler büyümeye devam eder
Bu kıkırdak dokuya büyüme çizgisi denir (linea epifisalis)
Büyüme çizgisi 20-25 yaşında kemikleşir
Kemiğin kalınlığına büyümesi periostum stratum osteojenicum tabakasında bulunan osteoblastlarca olur

B-Bölgesel olarak Kemikleşme iki türlü olur;
-Tek merkez den
-Birden fazla merkez den

1-Tek merkezden kemikleşme;
Kısa kemikler tek merkezden kemikleşir
Sadece kalakaneus iki merkezden kemikleşir
Ayrıca -carpal kemikler
-tarsal kemikler
-lacrimal kemik
-os nasale
-zygomaticum
İntrauterin hayatın 8. haftasında başlar, 9 yaşına kadar devam eder

2-Birden fazla merkezden kemikleşme;
Odaklardamn biri fetal hayatın başında 7-12 haftada belirir
Bunlar pirimer ossisfikasyon merkezleridir (kemikleşme taslağında ilk görülen kemik odağıdır)
Böyle kemik uçları doğumda kıkırdaktır
Bazı kemik uçlarında 13-19 yaşında epifizlerde seconder ossifikasyon merkezleri gelişir
Doğumdan önce primer ossifikasyon merkezleri
Doğumdan sonrada sekonder ossifikasyon merkerzleri gelişiyor.
-Uzun kemikler
-Metacarpal ve metatarsal kemikler
-Falankslar
-Costalar
-Clavicula larda kemikleşme böyle olur
Diaphsis ile epiphsis arasında kıkırdak tabakasına büyüme çizgisi (linea epiphsialis) denir.
20-25 yaşında difis ile epifiz arasıda kemikleşir,
Kırıklarda burası önemlidir

KEMİKLERİN KAN DAMARI VE SİNİRLERİ
Foramen nutricum:
Kemikler üzerindeki Kemikleri besleyen damarların girdiği deliklerdir

 Kemik dokusunu
 Kemik iliğini
 Epifiz kıkırdağını
 Eklem kıkırdaklarını besler

Arterler-venler
arteria nutricia kemiği besleyen damar
-foramen nutricum dan girer
-canalis nutricumda ilerler
-sinusoidal ağlar meydana getirir
-venöz kanallar oluşturur ve
eklem kıkırdağı ile örtülü olmayan yüzünden kemiği terkeder, vena nutricea olur.
Epiphsis ve mataphsis arterleri arasında anastomos vardır
Enfeksiyon ve kanser metastasları (yayılım) daha çok uçlarda görülür.
çok sayıda periostal damar dalları kompact kemiği besler
büyük kemikte kan akımı içten dışa doğrudur.
Geniş ve uzun kemikler -periosteum dan
-yüzeyel damarlardan
-a. nutricea lardan beslenir.
Kısa kemikler -periosteum dan çok ssayıda ince kan damaralrı alır
Kafatası yassı kemikleri -perosteum dan çokça gelen arterlerden beslenir
-venleri ise diploe aralığındaki kanallara açılır.

Lenf damarları
Periosteumda görülür
Sinirleri
Sinir lifleri AV nutricealara kemik içerisinde eşlik eder
Periosteum ve kan damarlarında dağılır.

Sinirler içerisinde iki tip lif vardır;
1. Vazomotor lifler : damar duvarlarında damarları daraltır veya genişletir
2. Duysal lifler : ağrı lifleri (beyin korteksine) ve derin proprioseptiv duyu (beyinciğe gider) lifleridir

Kırıklar son derece ağrılıdır
Kemik periostu yırtılmaya ve gerilmeye aşırı duyarlıdır
Spongios kemik ağrı yapar
Kompact kemik ise sızı ve sıkıntı verir
Kırık yerine anestezik enjekte edilmesi ağrıyı keser
Periosttada derin proprioseptiv duyu (beyinciğe giden) lifleri vardır.
Kemik mimarisi (Architecture)
Kemiklerde trajektör çizgileri
Kemikler ağırlık ve kas çekme kuvveti etkileri çizgilerle gösterilir
etki yönlerindeki bu çizgilere trajektör çizgileri denir.
Femurun baş ve boynunda -ince kemik bölmeleri ve trabekulalar
-kuvvey etkisi yönüne göre sıralanmıştır.

Kemiklerde Varyasyonlar

Kemik yapılarda ırk, yaş ve cins farklılıkları bulunabilirr
 kadın kemiği erkeğe göre daha hafif ve küçüktür (çünkü gelişmelerini daha erken tamamlarlar)
 musküler çıkıntılar (processus, tuberculum vs) erkekte daha fazla belirgindir.
 çocuk kırığı fidan çubuğu kırığına benzer (yaş ağaç kırığı)
 erişkin kırığı odun jırığına benzer
 yaşlı ihtiyarın kırığı ise eski yıpranmış odun kırığı gibidir
komşu kemik yoksa bitişikteki kemikte hipertrofi (aşırı büyüme) görülür
kemik üzerine olan kas faaliyeti azalırsa kemikte atrofi görülür
epifiz kırıklarında büyüme çizgisi etkilenirse kemiğin büyümesi etkilenir ve kemik boyu kısa kalır.
Kemik gelişimindeki bazı hastalıklar
Raşitizm: çocukalrda kemik gelişiminin yetersizliği (D vit yetresizliği)
Osteomalazi: raşitizmin erişkinlerdeki görülüşü
Osteoporoz: yaşlılarda kemik gelişimindeki bozukluklar (kemik yıkımı artmış, dansitesi düşmüştür)
Beslenme ve hormonların kemik üzerine etkisi
Calsiyum ve fosfordan zengin besin maddeleri alınmalı
D, A, C vitaminleri önemli
D vit. Calsiyumun kemik dokusuna çökmesini sağlar
Ergosterol; besinle alınan D vit ultraviole (güneş ışınları) ile kolsiferol haline döner,
A vit.   Osteoblast ve osteoclast aktivitesi azalır
C vit.   kemik matrix ve kollagen yapımı inhibisyona uğrar

Kemik metabolizmasında etkili hormonlar;
 Paratiroid
 Calsitonin
 Growth hormon
 Tiroid hormon
 Adrenal kortikoid hormon
 Testesteron
 Ostrogen

Paratiroid hormon kalsiyumun -böbrekten geri emilimini artırır,
-bağırsaktan emilimini artırır
Calsitonin ise tam tersi kan calsiyumunu azaltır.

Kemik üzerindeki genel yapılar

Uzun kemikler üç yüzlüdür
Kısa kemikler ise 6 yüzlüdür

Collum : boyun
Facies : yüz
Margo : kenar
İncisura : girinti oyuk

Eklem çıkıntıları

Processus articularis: eklem ucu çıkıntısı
Caput : baş
Condyl : çıkıntı dirsek, hyalin kıkırdakla kaplıdır, eklem yüzü içerir
Epicondyl : çıkıntı dirsek üzeri, eklem yüzü içermez

Yuvarlak çıkıntılar

Processus : çıkıntı
Malleus : çekiç ucu şeklinde çıkıntı
Trochanter : belirgin tepe şeklinde
Tuberculum : küçük çıkıntı
Tuberositas : pürtüklü çıkıntılı alan
Protuberntia : çıkıntılı alan
Spina : dikensi çıkıntı
Açıklılar
Foramen : delik
Ostium : delik
Canalis : kanal
Hiatus : geçit
Aquaductus : kanal

Kenarlar ve yüzey yapılar

Arcus : kemer
Crista : keskin kenar
Linea : çizgi
Sulcus : oluk
Fovea : çukur
Foveola : çukurcuk
Kemikler arası Ortak oluşumlar
Sinus : boşluk
Antrum : giriş kapısı
Aditus : giriş sınırı